آجر
تعریف آجر براساس مقررات ملی ساختمان مبحث پنجم بند 1-2-5 :
آجر، فرآورده ای ساختمانی است که درگونه های رُسی، شیلی و شیستی، مارنی، ماسه آهکی، بتنی و درشکل های گوناگون تولید می شود و عمدتا در دیوارچینی، نماسازی و کرسی چینی، کف سازی و کف چینی بکار می رود.
آجر ازجمله مصالح ساختمانی است که هم دردکوراسیون داخلی و هم در نمای خارجی ساختمان مورد استفاده قرار می گیرد. آجر از گذشته های دور تاکنون از اصلی ترین و پرکاربردترین مصالح ساختمانی بوده است و از آن برای تیغه کشی دیوارها و امروزه بیشتر برای نمای بیرونی و قسمت هایی از نمای داخلی ساختمان ها استفاده می شوند.
ساخت آجر:
برای ساخت آجر، ابتدا از ترکیب آب و خاک رُس مرغوب گِل درست می کنند و گِل ها را درقالب هایی با ابعاد مشخص قالب گیری و خشک می کنند. پس ازآن خشت های خشک شده را باتوجه به مواردمصرف در کوره های آجرپزی و براساس کیفیت موردنظر میپزند.
از آجرها به دلیل ابعاد مختلفی که دارند می توان برای اتصال و پُرکردن دو دیوار، ساخت سقف، طاق،گنبد و قوسی استفاده کرد. علاوه به راین به دلیل عدم نیاز به اندودکاری برای استفاده در نمای خارجی ساختمان ها بدون هیچ پوشش دیگری مناسب است.
انواع آجر:
ازنظر شکل ظاهری:
- آجر توپُر: آجرهایی با مقاومت بالا و مناسب دیوارهای باربر
- آجر توخالی: آجرهایی که سوراخ هایی با ابعاد متفاوت دارند. بیش از 25% حجم این آجرها را حفره تشکیل می دهد.
- آجر سوراخ دار: آجرهایی که دارای سوراخ های متعدد هستند و بیشتر از 25% از حجم آن ها را سوراخ تشکیل داده است.
- جر متخلخل: آجرهایی که دارای منافذ بوده و با روش پِرِس تولید می شوند. بیش از 20% حجم این آجرها را منافذ تشکیل می دهد.
ازنظر کاربرد:
- آجرنما: آجرهایی که برای تزئین نمای ساختمان و بدون اندودکاری استفاده می شوند و در برابر گرما، رطوبت و نفوذ آب مقاوم هستند، مانند آجرنسوز. آجرهای نما دو نوع متعارف و پلاکی دارند که دودسته توپُر و سوراخ دار و هرکدام بر اساس مقاومت فشاری به دو درجه 1 و 2 تقسیم می شوند. آجرهای نما به دو روش دستی و ماشینی تولید می شوند.
- آجر مهندسی: آجرهایی متراکم و مقاوم با ظاهری نیمه شفاف و مناسب برای ساخت اعضای باربر.آجرهای مهندسی به صورت ماشینی تولید می شوند و به دودسته توپر و سوراخ دار و در دو درجه 1 و 2 بر اساس مقاومت فشاری تقسیم می شوند. تحمل بار زیاد از ویژگی های این آجر است.
- آجر معمولی(توکار): آجرهایی که مناسب برای کارهای عمومی ساختمان می باشند و به دو روش ماشینی و دستی تولید می گردند.آجرهای معمولی بر اساس نوع مصرف به دو نوع باربر و غیر باربر و دودسته توپُر و سوراخ دار تقسیم می شوند.
ازنظر جنس:
- آجر لعابی: لعاب کاری از روش های روکش کاری آجر است که موجب بالا رفتن مقاومت آجر و محافظت آن در برابر عوامل مختلف مانند رطوبت، فرسایش، هوازدگی، مواد شیمیایی، تغییرات آب وهوایی و... می شود و عمر آجر را بالا می برد. علاوه بران به دلیل تنوع در ابعاد و رنگ های مختلف در تزئین نمای داخلی و بیرونی ساختمان پرکاربرد است.
لعاب کاری پس از خشک شدن آجر معمولی انجام می شود. و در رنگ هایی نظیر آبی، زرد، فیروزه ای، قرمز، قهوه ای و... در بازار موجوداست. آجر لعابی نسبت به آجر معمولی گران تر است.
- آجر سفالی: این آجرها ازجمله قدیمی ترین نوع مصالح ساختمانی هستند که در کوره های سفال و آجرپزی ساخته می شوند.آجرهای سفالی وزن بسیار سبک و سطحی یکنواخت و یکپارچه دارند و به همین علت در سبک سازی و سرعت اتمام سازه مؤثر هستند. این آجرها به دلیل جذب کم آب برای چسبیدن به ملات به صورت سوراخ دار تولید می شوند و برای ساخت تیغه های جداکننده و دیوارها غیر باربر مناسب هستند. بعلاوه این آجرها عایق خوبی در برابر گرما و صوت هستند و پایداری بسیار بالایی دارند.آجرهای سفالی در انواع دست ساز(به صورت دستی و با قالب گیری گِل رُس) و صنعتی(با ماشین) و قالبی تقسیم می شوند. آجرهای سفالی ارزان تر از سایر آجرها هستند. و آجرهای سفالی قالبی نسبت به دو نوع دیگر ارزان تر است.
- آجرنسوز: این آجرها که از جدیدترین نوع آجر هستند که مواد اولیه ساخت آن ها شامل کانی ها و پوکه های نسوز می باشند. این آجرها در برابر فرسایش، خراشیدگی، حرارت، اشعه آفتاب، رطوبت و تغییرات آب و هوایی مقاوم هستند و به دلیل استفاده از مواد معدنی در ساخت آن ها تنوع رنگی بالایی دارند. رایج ترین رنگ های آجرهای نسوز قهوه ای و قرمز هستند. طول عمر بالا، دوام و استحکام، زیبایی و ثبات رنگ، عایق حرارتی در برابر هدر رفت انرژی، قابلیت بالای جذب ملات به آجر و... آجرهای نسوز را به یک آجر بی نظیر برای مصارف ساختمانی از نگاه مهندسان و معماران تبدیل کرده است.
قیمت آجرهای نسوز در مقایسه با سایر آجرها بالاتر است. از انواع این آجرها می توان به:
آجرنسوز سیلیسی یا کوآرتزیت: که از خاک سیلیس ساخته شده و برای پوشش درونی کوره های فولادسازی، کک سازی و سرامیک سازی بکار می روند.
آجرنسوز آلومینیومی:که از آلومین یا اکسید آلومینیوم ساخته می شود با ضریب تحمل حرارتی بالا و مناسب برای ساخت کوره های ذوب آهن، فلز و تولید شیشه می باشد.
آجرنسوز قلیایی:که از سیلیسیم دی اکسید و اکسید منیزیم تهیه می شود و مناسب برای پوشش داخل کوره های فولادسازی، ذوب شیشه و... می باشد.
و آجرهای نسوز زیرکونیوم وکروم اشاره کرد.
* آجرهای نسوز نمونه ای از آجرهای دکوراتیو نیز بشمار می آیند.
- آجر ماسه آهکی: این آجرها از سیلیکات کلسیم، تحت فشار و بخار ساخته شده اند. آجرهای ماسه آهکی به دلیل میزان بالای جذب آب، ظرفیت باربری و مقاومت فشاری بالایی دارند و مناسب برای ساخت دیوارهای حائل و باربر و همچنین کرسی چینی و پی سازی می باشند.
آجرهای ماسه آهکی به دلیل استفاده از رنگ دانه در تولید آن ها ازنظر ظاهری هم زیبا هستند و عایق خوبی در برابر گرما می باشند.
* از آجرهای ماسه آهکی نباید در مکان هایی که مواد اسیدی یا بازی قرارگرفته، استفاده شود.
ازنظر نحوه ساخت:
- آجر ماشینی: این آجرها توسط ماشین آلات ساخته می شوند و دارای 8 تا 10 سوراخ می باشند که بیش از 30% حجم آن ها را تشکیل می دهد. آجرهای ماشینی به دلیل داشتن سوراخ و درگیر شدن باملات و درنتیجه استحکام بالا برای ساخت دیوار و مرحله سفت کاری استفاده می شوند، ولی چون به راحتی به ملات نمی چسبند و قدرت مکندگی بالایی ندارند برای ساخت طاق های ضربی مناسب نیستند. آجرها ماشینی قیمت مناسبی دارند.
- آجر فشاری یا سنتی: این آجرها که با دست خشت زنی، و در کوره های آجرپزی پخته می شوند، برای سفت کاری و زیرکاری ساختمان مناسب هستند و به علت مقاومت فشاری بالا در ساخت دیوارهای باربر، طاق های ضربی و تیغه ها به کاربرده می شوند. وزن آجرهای فشاری حدوداً 5/2 کیلوگرم هست و قیمت آن ها هم با توجه به میزان سفارش متفاوت است.
از نمونه های دیگر آجرها:
- آجر لفتون: این آجرها که در دورنگ قرمز و زرد و با ابعاد 5*20*10 سانتی متر می باشند و قیمت آن ها بستگی به ابعادشان دارد.
- آجر چارک: به آجرهایی گفته می شود که از طول به دونیم تقسیم شده باشد.
- آجر دکوراتیو: این آجرها مناسب برای دکوراسیون داخلی می باشند.
- آجر قزاقی: این آجرها از قدیمی ترین انواع آجرها هستند و به روش کاملاً سنتی ساخته می شوند. آجر پلاک و آجر خشتی(یا آجر قزاقی قرمز) از انواع آجرهای قزاقی می باشند.
- آجر جوش: این آجرها در دمای بالای 1000 درجه (این دما مانع خمیری شدن آجر می شود) تولید می شوند و مناسب برای ساخت دیوارهای تونل ها می باشند.
- آجر نانو: استفاده از این آجرها با پوشش نانو در نمای ساختمان می تواند مانع آسیب ساختمان در برابر باد و باران و سایر عوامل زیست محیطی باشد.