آجر
تعریف آجر براساس مقررات ملی ساختمان مبحث پنجم بند 1-2-5 :
آجر، فرآورده ای ساختمانی است که درگونه های رُسی، شیلی و شیستی، مارنی، ماسه آهکی، بتنی و درشکل های گوناگون تولید می‌شود و عمدتا در دیوارچینی، نماسازی و کرسی چینی، کف سازی و کف چینی بکار می‌رود.
آجر ازجمله مصالح ساختمانی است که هم دردکوراسیون داخلی و هم در نمای خارجی ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. آجر از گذشته های دور تاکنون از اصلی ترین و پرکاربردترین مصالح ساختمانی بوده است و از آن برای تیغه کشی دیوارها و امروزه بیشتر برای نمای بیرونی و قسمت هایی از نمای داخلی ساختمان ها استفاده می‌شوند.
ساخت آجر:
برای ساخت آجر، ابتدا از ترکیب آب و خاک رُس مرغوب گِل درست می‌کنند و گِل ها را درقالب هایی با ابعاد مشخص قالب‌گیری و خشک می‌کنند. پس ازآن خشت های خشک شده را باتوجه به مواردمصرف در کوره های آجرپزی و براساس کیفیت موردنظر میپزند.
از آجرها به دلیل ابعاد مختلفی که دارند می‌توان برای اتصال و پُرکردن دو دیوار، ساخت سقف، طاق،گنبد و قوسی استفاده کرد. علاوه به راین به دلیل عدم نیاز به اندودکاری برای استفاده در نمای خارجی ساختمان‌ها بدون هیچ پوشش دیگری مناسب است.
انواع آجر:
ازنظر شکل ظاهری:
- آجر توپُر: آجرهایی با مقاومت بالا و مناسب دیوارهای باربر
- آجر توخالی: آجرهایی که سوراخ‌هایی با ابعاد متفاوت دارند. بیش از 25% حجم این آجرها را حفره تشکیل می‌دهد.
- آجر سوراخ‌دار: آجرهایی که دارای سوراخ‌های متعدد هستند و بیشتر از 25% از حجم آن‌ها را سوراخ تشکیل داده است.
- جر متخلخل: آجرهایی که دارای منافذ بوده و با روش پِرِس تولید می‌شوند. بیش از 20% حجم این آجرها را منافذ تشکیل می‌دهد.
ازنظر کاربرد:
- آجرنما: آجرهایی که برای تزئین نمای ساختمان و بدون اندودکاری استفاده می‌شوند و در برابر گرما، رطوبت و نفوذ آب مقاوم هستند، مانند آجرنسوز. آجرهای نما دو نوع متعارف و پلاکی دارند که دودسته توپُر و سوراخ‌دار و هرکدام بر اساس مقاومت فشاری به دو درجه 1 و 2 تقسیم می‌شوند. آجرهای نما به دو روش دستی و ماشینی تولید می‌شوند.
- آجر مهندسی: آجرهایی متراکم و مقاوم با ظاهری نیمه شفاف و مناسب برای ساخت اعضای باربر.آجرهای مهندسی به‌صورت ماشینی تولید می‌شوند و به دودسته توپر و سوراخ‌دار و در دو درجه 1 و 2 بر اساس مقاومت فشاری تقسیم می‌شوند. تحمل بار زیاد از ویژگی‌های این آجر است.
- آجر معمولی(توکار): آجرهایی که مناسب برای کارهای عمومی ساختمان می‌باشند و به دو روش ماشینی و دستی تولید می‌گردند.آجرهای معمولی بر اساس نوع مصرف به دو نوع باربر و غیر باربر و دودسته توپُر و سوراخ‌دار تقسیم می‌شوند.
ازنظر جنس:
- آجر لعابی: لعاب‌کاری از روش‌های روکش‌کاری آجر است که موجب بالا رفتن مقاومت آجر و محافظت آن در برابر عوامل مختلف مانند رطوبت، فرسایش، هوازدگی، مواد شیمیایی، تغییرات آب‌وهوایی و... می‌شود و عمر آجر را بالا می‌برد. علاوه بران به دلیل تنوع در ابعاد و رنگ‌های مختلف در تزئین نمای داخلی و بیرونی ساختمان پرکاربرد است.
لعاب‌کاری پس از خشک شدن آجر معمولی انجام می‌شود. و در رنگ‌هایی نظیر آبی، زرد، فیروزه‌ای، قرمز، قهوه‌ای و... در بازار موجوداست. آجر لعابی نسبت به آجر معمولی گران‌تر است.
- آجر سفالی: این آجرها ازجمله قدیمی‌ترین نوع مصالح ساختمانی هستند که در کوره‌های سفال و آجرپزی ساخته می‌شوند.آجرهای سفالی وزن بسیار سبک و سطحی یکنواخت و یکپارچه دارند و به همین علت در سبک‌سازی و سرعت اتمام سازه مؤثر هستند. این آجرها به دلیل جذب کم آب برای چسبیدن به ملات به‌صورت سوراخ‌دار تولید می‌شوند و برای ساخت تیغه‌های جداکننده و دیوارها غیر باربر مناسب هستند. بعلاوه این آجرها عایق خوبی در برابر گرما و صوت هستند و پایداری بسیار بالایی دارند.آجرهای سفالی در انواع دست‌ساز(به‌صورت دستی و با قالب‌گیری گِل رُس) و صنعتی(با ماشین) و قالبی تقسیم می‌شوند. آجرهای سفالی ارزان‌تر از سایر آجرها هستند. و آجرهای سفالی قالبی نسبت به دو نوع دیگر ارزان‌تر است.
- آجرنسوز: این آجرها که از جدیدترین نوع آجر هستند که مواد اولیه ساخت آن‌ها شامل کانی‌ها و پوکه‌های نسوز می‌باشند. این آجرها در برابر فرسایش، خراشیدگی، حرارت، اشعه آفتاب، رطوبت و تغییرات آب و هوایی مقاوم هستند و به دلیل استفاده از مواد معدنی در ساخت آن‌ها تنوع رنگی بالایی دارند. رایج‌ترین رنگ‌های آجرهای نسوز قهوه‌ای و قرمز هستند. طول عمر بالا، دوام و استحکام، زیبایی و ثبات رنگ، عایق حرارتی در برابر هدر رفت انرژی، قابلیت بالای جذب ملات به آجر و... آجرهای نسوز را به یک آجر بی‌نظیر برای مصارف ساختمانی از نگاه مهندسان و معماران تبدیل کرده است.
قیمت آجرهای نسوز در مقایسه با سایر آجرها بالاتر است. از انواع این آجرها می‌توان به:
آجرنسوز سیلیسی یا کوآرتزیت: که از خاک سیلیس ساخته‌شده و برای پوشش درونی کوره‌های فولادسازی، کک سازی و سرامیک‌سازی بکار می‌روند.
آجرنسوز آلومینیومی:که از آلومین یا اکسید آلومینیوم ساخته می‌شود با ضریب تحمل حرارتی بالا و مناسب برای ساخت کوره‌های ذوب‌آهن، فلز و تولید شیشه می‌باشد.
آجرنسوز قلیایی:که از سیلیسیم دی‌اکسید و اکسید منیزیم تهیه می‌شود و مناسب برای پوشش داخل کوره‌های فولادسازی، ذوب شیشه و... می‌باشد.
و آجرهای نسوز زیرکونیوم وکروم اشاره کرد.
* آجرهای نسوز نمونه‌ای از آجرهای دکوراتیو نیز بشمار می‌آیند.
- آجر ماسه آهکی: این آجرها از سیلیکات کلسیم، تحت‌فشار و بخار ساخته‌شده‌اند. آجرهای ماسه آهکی به دلیل میزان بالای جذب آب، ظرفیت باربری و مقاومت فشاری بالایی دارند و مناسب برای ساخت دیوارهای حائل و باربر و همچنین کرسی چینی و پی‌سازی می‌باشند.
آجرهای ماسه آهکی به دلیل استفاده از رنگ‌دانه در تولید آن‌ها ازنظر ظاهری هم زیبا هستند و عایق خوبی در برابر گرما می‌باشند.
* از آجرهای ماسه آهکی نباید در مکان‌هایی که مواد اسیدی یا بازی قرارگرفته، استفاده شود.
ازنظر نحوه ساخت:
- آجر ماشینی: این آجرها توسط ماشین‌آلات ساخته می‌شوند و دارای 8 تا 10 سوراخ می‌باشند که بیش از 30% حجم آن‌ها را تشکیل می‌دهد. آجرهای ماشینی به دلیل داشتن سوراخ و درگیر شدن باملات و درنتیجه استحکام بالا برای ساخت دیوار و مرحله سفت‌کاری استفاده می‌شوند، ولی چون به‌راحتی به ملات نمی‌چسبند و قدرت مکندگی بالایی ندارند برای ساخت طاق‌های ضربی مناسب نیستند. آجرها ماشینی قیمت مناسبی دارند.
- آجر فشاری یا سنتی: این آجرها که با دست خشت‌زنی، و در کوره‌های آجرپزی پخته می‌شوند، برای سفت‌کاری و زیرکاری ساختمان مناسب هستند و به علت مقاومت فشاری بالا در ساخت دیوارهای باربر، طاق‌های ضربی و تیغه‌ها به‌کاربرده می‌شوند. وزن آجرهای فشاری حدوداً 5/2 کیلوگرم هست و قیمت آن‌ها هم با توجه به میزان سفارش متفاوت است.
از نمونه‌های دیگر آجرها:
- آجر لفتون: این آجرها که در دورنگ قرمز و زرد و با ابعاد 5*20*10 سانتی‌متر می‌باشند و قیمت آن‌ها بستگی به ابعادشان دارد.
- آجر چارک: به آجرهایی گفته می‌شود که از طول به دونیم تقسیم‌شده باشد.
- آجر دکوراتیو: این آجرها مناسب برای دکوراسیون داخلی می‌باشند.
- آجر قزاقی: این آجرها از قدیمی‌ترین انواع آجرها هستند و به روش کاملاً سنتی ساخته می‌شوند. آجر پلاک و آجر خشتی(یا آجر قزاقی قرمز) از انواع آجرهای قزاقی می‌باشند.
- آجر جوش: این آجرها در دمای بالای 1000 درجه (این دما مانع خمیری شدن آجر می‌شود) تولید می‌شوند و مناسب برای ساخت دیوارهای تونل‌ها می‌باشند.
- آجر نانو: استفاده از این آجرها با پوشش نانو در نمای ساختمان می‌تواند مانع آسیب ساختمان در برابر باد و باران و سایر عوامل زیست‌محیطی باشد.